Nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii z podpisem prezydenta

28 sierpnia 2023 r. prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii. Ustawa wejdzie w życie w październiku br.

– Prezydent RP Andrzej Duda podpisał siedem ustaw w tym, ustawę z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii. – dowiadujemy się ze strony Kancelarii Prezydenta. Zgodnie z prawem ustawa wejdzie w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po upływie miesiąca od dnia ogłoszenia, z wyjątkami.

Nowelizacja zwalnia z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę instalacji fotowoltaicznych o mocy do 150 kW (aktualnie zwolnione są mikroinstalacje o mocy nie większej, niż 50 kW). Ustawa wprowadza m.in. dobrowolny i jawny, prowadzony elektronicznie przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, rejestr klastrów energii. Pomimo, że wpis do rejestru jest dobrowolny, to jego uzyskanie umożliwiałoby – po spełnieniu innych warunków – uzyskiwanie korzyści z przyjętego dla klastrów energii systemu wsparcia.

– System wsparcia dla klastrów energii ma dotyczyć energii elektrycznej wytworzonej z OZE przez członków klastra energii, wprowadzonej do sieci i następnie pobranej z niej w celu zużycia przez strony klastra energii – ma ona być zwolniona z szeregu opłat oraz obowiązków związanych ze świadectwami pochodzenia, a także częściowo zwolniona z opłat dystrybucyjnych, w stopniu zależnym od poziomu autokonsumpcji energii w klastrze. System stworzy pewną bezpieczną finansowo przestrzeń dla funkcjonowania klastrów na początkowym etapie działania. Należy zaznaczyć, że nie ma obowiązku wpisania klastra energii do rejestru; klaster może nadal być klastrem energii, jednakże nie skorzysta on ze systemu wsparcia. Skrytykować należy wymóg uczestniczenia w klastrze energii jednostki samorządu terytorialnego (JST), jest on bowiem sprzeczny z ideą energetyki obywatelskiej, gdyż uniemożliwia podmiotom zawiązującym klaster swobodę wyboru członków wedle ich potrzeb. Wciąż nie uregulowano kwestii zakupów energii przez JST w ramach klastra, w kontekście prawa zamówień publicznych, co obniża opłacalność biznesową partycypacji JST w tym przedsięwzięciu – zauważa Bartłomiej Kupiec na łamach portalu biznesalert.pl

Zgodnie z założeniami ustawodawcy, nowelizacja ma na celu m.in. doprecyzowanie przepisów określających zakres podmiotowy, przedmiotowy oraz obszar działalności klastra energii; zapewnienie warunków rozwoju klastrów energii, przez wprowadzenie mechanizmu premiowania zużywania na własne potrzeby energii wytworzonej przez członków klastra energii; ułatwienie współpracy poszczególnych członków klastra energii z operatorami systemów dystrybucyjnych przez określenie szczególnych zasad tej współpracy; określenie wymagań, których spełnienie przez klaster energii będzie umożliwiać skorzystanie ze zwolnienia z opłat określonych w ustawie oraz z preferencyjnego sposobu rozliczeń (wymagania w zakresie stopnia pokrycia w ciągu roku łącznych potrzeb własnych członków klastra energii w zakresie energii elektrycznej, łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej, łącznej mocy magazynów energii na określonym w ustawie poziomie, a także wymóg, aby co najmniej 30%, zaś od dnia 1 stycznia 2027 r. co najmniej 50%, energii wytwarzanej w klastrze energii pochodziło z OZE).

– Przewidziane w ustawie zmiany polegające na dodaniu art. 160a–160d do ustawy o OZE prowadzą do powstania krajowego punktu kontaktowego do spraw odnawialnych źródeł energii. Celem utworzenia krajowego punktu kontaktowego jest możliwość pełnego wsparcia informacyjnego każdego podmiotu, który ma zamiar rozpocząć produkcję energii elektrycznej z instalacji OZE. Krajowy punkt kontaktowy do spraw odnawialnych źródeł energii prowadzony będzie przez ministra właściwego do spraw klimatu, przy użyciu systemu teleinformatycznego. – informuje Kancelaria Prezydenta RP.

– W zakresie prosumenta lokatorskiego nowelizacja wprowadza fakultatywną opcję zmiany wynagrodzenia za energię dla prosumenta energii odnawialnej produkującego energię na potrzeby części wspólnej budynku wielolokalowego (tzw. prosument lokatorski), która dedykowana jest jedynie prosumentom energii odnawialnej wytwarzającym energię na potrzeby części wspólnej budynku wielolokalowego (np. wspólnotom mieszkaniowym, spółdzielniom mieszkaniowym). Polega ona na możliwości zmiany formy wynagrodzenia za energię. – czytamy w komunikacie prasowym Kancelarii Prezydenta RP.

Zdaniem ustawodawcy celem nowelizacji jest wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w krajowym miksie energetycznym brutto, redukcja emisyjności oraz rozwój klastrów energii. Wątpliwości zgłaszają jednak przedstawiciele organizacji zrzeszających producentów energii odnawialnej.

– Na wstępie chciałbym podkreślić, iż pozytywnie ocenić należy sam fakt uchwalenia ustawy dotyczącej rozwoju klastrów energii w Polsce. W oparciu o dotychczasowe (bardzo skromne) przepisy udało się zbudować całkiem dobrze prosperujący rynek energetyki rozproszonej. A same zapowiedzi wprowadzenia nowelizacji, już od wielu miesięcy, napędzają ponownie koniunkturę na klastry energii. Drugim czynnikiem są oczywiście wysokie ceny prądu. W biurze Krajowej Izby Klastrów Energii i OZE odbieramy po kilka telefonów i maili tygodniowo z różnych stron Polski z prośbą o wsparcie w zakresie tworzenia klastrów. Z aprobatą należy przyjąć postanowienia ustawy regulujące kwestie formalne takie jak obowiązek wpisu do rejestru klastrów energii. Teoretycznie pozytywnym aspektem nowelizacji jest również nowy mechanizm wsparcia dedykowany klastrom energii. Jednak w obecnym brzmieniu, faktyczny wymiar zachęty będzie stanowił jedynie niewielką pomoc operacyjną. Podobnie jest z obowiązkiem obecności JST lub spółek komunalnych w klastrze. Na etapie konsultacji, jako KIKE wnosiliśmy o zachowanie swobody klastrów w doborze swoich członków. Wprowadzenie obowiązkowego udziału jednostki samorządu terytorialnego znacząco ogranicza zakres działalności klastrów energii, co również może negatywnie przyczynić się do ich rozwoju. Tym bardziej, że wciąż nie jest uregulowana kwestia zakupów energii przez JST w ramach klastra, w kontekście Prawa Zamówień Publicznych. Skuteczną zachętą dla samorządów do udziału w klastrach energii byłoby zapewne zwolnienie ich, jako odbiorców energii (w klastrze) z opłaty mocowej. Aby obowiązkowa obecność JST w klastrze, nie blokowała jego rozwoju (i powstania), proponujemy korektę PZP. Włączenie do zapisów formułę klastra jako pewnej formy organizacji lokalnego rynku energii. Rozwiązałoby to problem obowiązku zakupu energii elektrycznej zgodnie z ustawą PZP przez członków klastrów (JST). W ustawie, w art. 4d ust. 1 wśród wyjątków od obowiązku, należałoby dodać pkt 10) w brzmieniu: „których przedmiotem są dostawy energii elektrycznej, jeżeli zamówienia te udzielane są przez zamawiającego będącego członkiem Klastra Energii, w rozumieniu art. 2 pkt 15a ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2018 r. poz. 2389 i 2245 oraz z 2019 r. poz. 42, 60 i 730)), wykonawcy będącemu członkiem tego Klastra Energii”. Jako uzasadnienie, na rzecz energetyki lokalnej, wskazujemy, że zmiana ma na celu zwolnienie podmiotów podlegających ustawie PZP (np. gminy, szkoły) z obowiązków wynikających z tej ustawy w zakresie zakupu energii elektrycznej w przypadku, gdy są one członkami klastra. Podsumowując – mimo wprowadzenia nowych przepisów, wciąż nie widać klarownych zasad, jak samorządy (jako główni zainteresowani inicjatywami klastrowymi) miałyby korzystać z energii w klastrze wytwarzanej. – mówi Tomasz Drzał Dyrektor Zarządzający Krajowej Izby Klastrów Energii i OZE.

– Zacznijmy od tego, że nowe przepisy sankcjonują aktualny obraz energetyki rozproszonej w Polsce. Klastry energii, co wynika z ich natury (oraz dzięki bilansowaniu, które opisane jest w nowelizacji), gwarantują odciążenie niewydolnego systemu sieciowego. Powyższe przekłada się na obniżenie kosztów ponoszonych przez polskich operatorów nawet do kilkudziesięciu złotych na jednej MWh. Przy docelowym rozwoju obszarów autonomicznych energetycznie (zgodnie PEP 40 – 300 podmiotów), odciążenie może osiągnąć około 30% systemu energetycznego w Polsce. Ustawodawca uznał, że samorządy mogą pomóc w realizacji tego celu. ZKlaster już od 5 lat udowadnia, że współpraca na linii przedsiębiorcy – samorząd, może być udana. Samorządy należy postrzegać jako animatorów lokalnego rynku i podmioty wspierające. Nowe przepisy są na pewno impulsem dla wielu lokalnych władz. Tym bardziej, że swój program wsparcia uruchomiło właśnie Ministerstwo Rozwoju i Technologii. Mimo że Ustawodawca założył obowiązek obecności samorządu w klastrze energii, wciąż nie wiadomo, jak ma być zorganizowany wewnętrzny obrót energią. Nie obejdzie się bez współpracy z państwowymi operatorami, którzy do tej pory dość opornie reagowali na inicjatywy klastrowe, na swoich obszarach oddziaływania. Moim zdaniem istnieje szansa na wypracowanie modelu opartego o trójstronną współpracę, między samorządem, operatorem i inwestorem. Ten ostatni mógłby liczyć na wsparcie JST w procesie inwestycyjnym, jeżeli od samego początku byłoby jasne, że buduje źródło na potrzeby lokalne. Być może wówczas łatwiej będzie również o przyłączenie takiego źródła, co jak wiemy, jest obecnie ogromną barierą dla rozwoju rynku OZE w Polsce. Krótko mówiąc samorządy powinny od samego początku współpracować z inwestorami i dzięki temu gwarantować sobie zieloną energię. Nawet jeżeli same nie będą mogły z niej skorzystać, zapewniam, że lokalne źródła odnawialne przyciągną duży przemysł. Finalnie i tak będzie to korzyścią dla danego regionu. – dodaje Agnieszka Spirydowicz – Prezes Zgorzeleckiego Klastra Energii (ZKlaster).